BİT, BİTİ, YAZI, YAZMAK, ÇİVİ YAZISI

fiil kökü, kelime analizi, kök fiil

TÜRKÇE212 [09] BİT BİTİ

BİT  BİTİ

“bit—”  : Tükenmek, sona ermek
“bit”   : Parazit böceklerden biri
“biti—” : Yazmak

“biti—”; kök fiil mi? Yoksa “bi-ti” ya da “bit-i” yapısıda kövde mi?

“Pei” Çinçe; “taş” timek ér. “bi-ti—”; “taşa yazmak” anlamda olsa, Çince ol sözcükten “üremiş” olabilir belki.

Ancak Türkçe’de “-ti” tiye, “isimden fiil yapan ek” var mı? Yok. Yanya “biti—”, sadece “taşa yazmak” tügül, kenel anlamda “yazı yazmak” timek ér. Kib “kâğıta/teriye yazmak” da “biti—” ér.

Ayrıca Yazıtlar’da “anıt (kalıcı) taş” anlamda “bäŋgü taş” eygisi keçer. Ulayı “biti—”; Çince “pei”den üremiş olamaz kibi körünyür. [Türkçe’de “taş” kelimesi var kän aynı anlamdakı Çince bir kelimeyin kullanmaga, ihtiyaç olmaz.]

Çünkü “taşa yazmak” anlamda fiil, kib “taş+a—” olarak türeyebilir édi. Anlam kenişlemegi ilen de kenel olarak “(yazı) yazmak” anlamda kullanılabilir édi. Yani “(yazı) yazmak” anlamda bir fiil türetmek için, Çince’den kelime almaga ihtiyaç yok édi.

Ancak “bile—” fiili; Çince “pei”den üremiş (“türemiş” tügül) olabilir belki. Ayrıca “bile—” anlamda “kes—ki+lä—” fiili, Türkçe’de var édi. Yine de “bile—” fiiliyiŋ Çinçe’deki “pei”den kaynaklanmışlık izlenimi, rastlantı da olabilir.

Çince’den bir kelime alıp “bilemek” anlamda Türkçe bir kelime türetmege de kerek yok ér; çünkü “taş+la—” fiili, kolayca türetilebilir édi.

[taş+la—  :  1. Taş atmak 2. Zımpara veya uygun taş ilen törpülemek 3. İgneleyici eleştiri yapmak]

Bit böceki, “iz” ya da “çentik”e benzer. Kib, terideki neŋ yara izi ile yan yana tursa, körülemeyebilir. Acaba “bit” kelimesi; önceleri “iz, çentik” anlamda édi kän; benzerlikten tolayı, “bit böceki”ye de “bit” mi tiyilmiş? Ulayı olabilir kük.

Mun turumda, belki de, “bit” ayrıca; “kil tabletteki kama izi” ya da “çivi yazısıdakı en küçük birim” ya da “harf” mi timek édi?

“bit    : 1. Çentik, iz; 2. Harf; 3. Bit parazit böceki”,
“bit+i— : Harflemek, yazmak” mı timek?

Munlar acaba, ta çivi yazısı tönemleriden beri var sözcükler olabilir lär mi?

(Tahmin oranı yüksek yazı oldu... Beyin fırtınası...)

“kük”: büyük ihtimal, yüksek olasılık
“kük-le—”: ihtimallemek, tahmin etmek; ihtimalli saymak (?)
“kük-le—m”: tahmin (?)

Türkçe-21 Sitesi