bellek, cümlede birim sayısı, düzgün anlatım, düzgün cümle, hafıza, kelime yığını, kısa süreli bellek, kısa süreli hafıza, psikoloji, uzun süreli bellek, uzun süreli hafıza, yaklaşık yedi birim, yalın cümle, yalınsıg cümle
TÜRKÇE213 [11] KISA SÜRELİ BELLEKKISA SÜRELİ BELLEK
Cümle uzunluku için, sayısal yaklaşık teger belirlemek, acaba mümkün mü?
Çeşitli kaynaklarda; insanlarıŋ kısa süreli bellek (hafıza) işlevi için; “yaklaşık 7 birim” sınırıdan söz etilir.
2. BELLEK VE SÜREÇLERİ
a. Belleğin tanımı ve türleri
Bellek; yaşantıları, öğrenilen konuları, bunların geçmişle ilişkisini bilinçli olarak zihinde (anlıkta) saklama gücü ve anımsama (hatırlama) yetisidir. Bellek, insanlar için çok önemli bir yetidir. Alışkanlıklar, adetler, eğitim hep ona dayanır.
1. Duyum belleği, özellikleri, sınırları
Bu, uyarıcı ortadan kalktığı halde duyumun çok kısa süre de olsa devam etmesidir. Göz, kulak belleği şekillerinde olur. ikinci bir uyaran gelmediği taktirde göz yüz milisaniye, kulak bin milisaniye süreyle uyarıcıyı tutabilir. Görme algısı, nasıl algılama açısından diğer algılara göre daha etkinse, duyum belleği konusunda da öyle etkindir.
2. Kısa süreli bellek
Rehberden bir telefon numarası arama durumunu örnek verirsek, numarayı bulduğumuzda onu algılarız. Fakat, telefon ederken onu tamamıyla hatırlamadığımızı farkederiz. Numara, kısa süreli bellekten çıkmıştır. Kısa süreli belleğin kapasitesi çok sınırlıdır. Ayrıca, kısa süreli bellek aksatılmaya çok duyarlıdır. Telefon numarasını çevirirken dikkatimiz başka yöne çekilirse yanlış numara çevirebiliriz. Örnekte görüldüğü gibi, hemen kaybolan hatırlama faaliyetine "kısa süreli bellek" deriz.
Normal durumda, insanlarda kısa süreli bellek işlevi, aşağı yukarı 7 birimle (7 anlamlı sözcük, 7 harf gibi) sınırlanmıştır.
* Kısa süreli bellekte bilginin kalabilmesi için tekrarlanması gerekir. Tekrar yapıldığında bilgi içindeki düzenlilikler daha kolay görülebilir, gruplama yapılabilir. Örneğin, 2277995 gibi bir telefon numarasını, 22 77 99 5 biçiminde ya da 227 77 95 biçiminde grupladığımızda hatırlama kolaylaşır. Kısa süreli belleğin zaman sınırı 30 saniyedir.
* Kısa süreli bellekte zaman sınırını aşmak için tekrarlama,
* Bilgi birimi miktarını aşmak için de gruplama yöntemi kullanılır.
3. Uzun süreli bellek
Bazı psikologlar, belleği kısa süreli - uzun süreli bellek olarak ayırmazlar. Tek bir belleğin olduğunu ileri sürerler. Kısa süreli belleği yetersiz öğrenme olgusuna bağlarlar.
Bazı psikologlar ise bu ayrımı (kısa süreli bellek - uzun süreli bellek) yaparlar. Kısa süreli belleğin, uzun süreli belleğe bilgi girişini sağladığını söylerler. Uzun süreli bellekte öğrenilmiş bilgiler; saatler, günler, hatta yıllarca saklanır. Yani zaman sınırı, kısa süreli belleğe göre çok geniştir.
AÇIKÖĞRETİM LİSESİ İÇİN PSİKOLOJİ 1 · AÇIKÖĞRETİM LİSESİ YAYINLARI, ANKARA, 2004 · MEB EğiTek · Sayfa 46, 47
Veri, sayısal veya harfsel veya karışık olabilir; 2345816, CDFGHKL, 97ÇPÖ98 kibi.
(2345816 : iki üç dört beş sekiz bir altı)
“Normal” insan toplulukuda;
“yaklaşık 7 birim” = “6,7,8 birim”,
biraz daha salınımlı olarak “5,6,7,8,9 birim” tiyilebilir ärinç.
“Cümle” açısıdan mun bilgiyin ele alalım. “Cümleyiŋ birimler, kelimeler ér ve kelime toplulukları ér” tiyilebilir.
Bazı kelimeler, birden çok “birim” belirtyir olabilir.
Kib, “okumak” eylemi için; “bir okuyan kişi, bir okuyulan yazılı metin” kerek ér. Fakat “okumak” sözcüküyüŋ anlamın bilmekte olan kişiyin tüşünelim. Mun kişi, mun sözcükün tuyunca, anlamın kavramak için çaba harcamaz. Mundun, mun kelime, mun kişiyiŋ kısa süreli bellek için, anlatımda, “1 birim” sayılabilir ärinç.
Kib, “Dünya” sözcükü, sayılamacak sayıda bilgi kapsar. Fakat munun da, kısa süreli bellek açısıdan, anlatımda, “1 birim” saymaktan başka yol yok, kibi körünyür.
Bazı kelime toplulukları, tek birim sayılabilir kibi körünyür:
Kib, “yardım et[mek” kelime toplulukuyun “1 birim” saymak kibi.
Kib, “kurşun kalem” kelime toplulukuyun “1 birim” saymak kibi.
Sonuç olarak, monca yorum yapmak, mümkün körünyür:
“7 birimden uzun cümle, kolay anlayılır émez.”
“7 birimden uzun cümle, zor anlayılır ér; üstelik eksik ve yanlış anlayılabilir.”
Biziŋ mun yorum; beyin kelişimiyin büyük oranda tamamlamış 18+ yaştakı okuyucuya-tinleyiciye yönelik ér. 18 yaştan küçükler için olan cümle, daha az birimli olmalı; yaşa köre tegişgen olarak 6,5,4,3 kibi.
TANIMLAR
| Yalınsıg Cümle | : | 2 cümleye ayırılamayan cümle. 2 cümleye ayırılır ése, anlatımıŋ anlam bozulur. |
| Yalınsıg Kısa Cümle | : | Birim sayısı, 7 ve daha az olan yalınsıg cümle. [Anlayılırlık notu, %90+] |
| Yalınsıg Uzun Cümle | : | Birim sayısı, 7’den çok olan yalınsıg cümle. [Anlayılırlık notu, %80+] |
| Karışık Cümle | : | En az 2 cümleye ayırılabilen cümle (anlatım). En az 2 cümleye ayırılır ése, anlatımıŋ anlam bozulmaz. |
| Karışık Kısa Cümle | : | Birim sayısı, 7 ve daha az olan karışık cümle (anlatım). Çok zaman, normal kişilerceg, tek okuyuşta ve tek tinleyişte, anlayılır belki. Mundun, 2 cümleye ayırmak kerekli olmaz belki. [Anlayılırlık notu, %50] |
| Karışık Uzun Cümle | : | Birim sayısı, 7'den çok olan karışık cümle (“cümle” kibi körünen anlatım). Çok zaman, normal kişilerceg, tek okuyuşta ve tek tinleyişte, tam anlayılmaz. Mundun, en az 2 cümleye ayırmak kerekli olur. [Anlayılırlık notu, %30] |
| Karmaşık Cümle | : | Kelime-öge sıralamagı, uygun şekilde yapılmamış, tüzensiz, tagınık, bozuk cümle (anlatım). [Muna “cümle” tügül de “kelime yıgını” timek daha togru olur.] |
| Tüzgün Cümle | : | Kelime-öge sıralamagı, uygun şekilde yapılmış, tüzenli cümle. |
Mun tanımlarda keçen “okuyucu-tinleyici” kişi kavramıyıŋ ayrıntılı anlam mon ér: “Cümlede anlatılanın önceden ögrenmemiş, normal okuyucu-tinleyici kişi”. Fakat mun kişi, cümlede keçen kelimeleriŋ ve “birim”leriŋ anlamların önceden bilir.
“Yalınsıg Cümle”li anlatım, en iyi anlatım ér. “Yalınsıg Cümle”li anlatımıŋ amaç mon ér; en az “birim”li cümleler ilen anlatım yapmak; yani en anlayılır cümleler ilen anlatım yapmak. En önemli olan şey;
“Karışık Kısa Cümle” önerilmez ama kolay anlayılanlara tolerans közderilebilir.
“Karışık Uzun Cümle” önerilmez. “Karmaşık Cümle” önerilmez.
Her cümleyiŋ “Tüzgün Cümle” olmag önerilir.
| Yalın (1) | : | 1. Közderişsiz, süssüz, sade (söz, yazı). 2. Çıplak. 3. Kından çıkmış (kılıç vs). |
| Yalıncak | : | Çıplak |
| Yalın Cümle | : | Bir tek çekimli fiil ile kurulan cümle. |
Mun sözcükler, belirtmek istedi méz şeyin tam belirtemedi lär tiyin, “Yalınsıg Cümle” tidi méz.
# “Yalın cümle” kavramı bile, anlayılır anlatım yapmak isteyenler için, yol közderici olabilir édi ärinç. Kenel olarak, neden dikkate alılmadı édi acaba? (Sözlüklerden ve başka kaynaklardan araştır; “yalın cümle”.)
CÜMLEDEKİ BİRİM SAYISI
# Cümleleriŋ aralarda ilgi belirten kelimeler, sayılmayabilir: «Fakat, Ama, Yanı sıra, O halde, Bu yüzden, Turum böyle tiyin, Timek ki, Yine de, Tolayısı ile, Budan tolayı, İyi ama, İyi de, ...»
- Kib, “Ali, sabaha dek ders çalıştı. Bu yüzden, biraz yorgun édi.”
anlatımıyın ele alalım. Mun anlatımdakı;
“Ali, sabaha dek ders çalıştı.” cümlesi; 5 birim sayılır kän,
“Bu yüzden, biraz yorgun édi.” cümlesiyin 3 birim saymak kibi (“Bu yüzden” kelimeleri sayılmamış).
- Kib, “Ali, sabaha dek ders çalıştı tiyin biraz yorgun édi.” anlatımıyın ele alalım. Mun anlatımın 5+3 birim saymak kibi (iki cümle arasıda ilgi saglamış olan “tiyin” kelimesi sayılmamış).
- “Elma üretimi, önceki yıllara köre azaldı. Äniŋ üretim azaldı tiyin äniŋ fiyat arttı.” anlatımıya bakalım.
“Äniŋ üretim azaldı tiyin” kelimeleri, “Bu yüzden” yeriye kullanılmış. Bu anlatımdakı “Äniŋ üretim azaldı tiyin äniŋ fiyat arttı” cümlesi, 3 birim sayılabilir.
“Ali, sabaha dek ders çalıştı.” cümlesi; 5 birim sayılır kän,
“Bu yüzden, biraz yorgun édi.” cümlesiyin 3 birim saymak kibi (“Bu yüzden” kelimeleri sayılmamış).
- Kib, “Ali, sabaha dek ders çalıştı tiyin biraz yorgun édi.” anlatımıyın ele alalım. Mun anlatımın 5+3 birim saymak kibi (iki cümle arasıda ilgi saglamış olan “tiyin” kelimesi sayılmamış).
- “Elma üretimi, önceki yıllara köre azaldı. Äniŋ üretim azaldı tiyin äniŋ fiyat arttı.” anlatımıya bakalım.
“Äniŋ üretim azaldı tiyin” kelimeleri, “Bu yüzden” yeriye kullanılmış. Bu anlatımdakı “Äniŋ üretim azaldı tiyin äniŋ fiyat arttı” cümlesi, 3 birim sayılabilir.
# Çok kullanılan bazı edatlar, sayılmayabilir: «ve; ya; veya; ya da; ile; da, de; bi» kibi.
# Sona kelen şahıs zamirleri, sayılmayabilir: «män, sän, än, méz, séz, lär»
# Neŋ kişi adı, neŋ nesne adı, neŋ tarih belirten sayı; tek sayılabilir:
- “Mustafa Kemal Paşa,
Bandırma Vapuru
ilen Samsun’a kitti.” cümlesiyin 5 birim saymak kibi.
- “Tarih, 19 Mayıs 1919 édi.” cümlesiyin 5 birim saymak kibi. [on tokuz, bin tokuz yüz on tokuz]
- “Türkiye Büyük Millet Meclisi binası, Ankara’da ér.” cümlesiyin 4 birim saymak kibi.
- “Sincapların Korumag Terneki Kenel Başkanı Adem Ademoglu, ormanda incelemeglerde bulundu.” cümlesiyin 6 birim saymak kibi. [mun kurum ve kişi, hayal ürünü ér]
- “Kedi, açık bahçe kapısıdan bahçeye kirdi.” cümlesiyin 5 birim saymak kibi.
- “Tarih, 19 Mayıs 1919 édi.” cümlesiyin 5 birim saymak kibi. [on tokuz, bin tokuz yüz on tokuz]
- “Türkiye Büyük Millet Meclisi binası, Ankara’da ér.” cümlesiyin 4 birim saymak kibi.
- “Sincapların Korumag Terneki Kenel Başkanı Adem Ademoglu, ormanda incelemeglerde bulundu.” cümlesiyin 6 birim saymak kibi. [mun kurum ve kişi, hayal ürünü ér]
- “Kedi, açık bahçe kapısıdan bahçeye kirdi.” cümlesiyin 5 birim saymak kibi.
# Anlayılırlık artışı için tekrar etilmiş kelimeler, sayılmayabilir. Mon üç cümleyin de 4’er birim saymak kibi:
- “Ali’yiŋ veya Ahmet’iŋ baba keldi.”
- “Ali’yiŋ baba veya Ahmet’iŋ baba keldi.”
- “Ali’yiŋ baba keldi veya Ahmet’iŋ baba keldi.”
- “Ali’yiŋ baba veya Ahmet’iŋ baba keldi.”
- “Ali’yiŋ baba keldi veya Ahmet’iŋ baba keldi.”
# “kel—di” (fiil + keçmiş zaman eki), “kel é—di” (isim + fiil + keçmiş zaman eki).
# Kısa Süreli Hafızaya Alılmag Bekleyilmeyir ése:
Kısa süreli hafızaya alılmag bekleyilmeyir ése; neŋ sayı, yazılı anlatımda, tek sayılabilir:
“Biziŋ telefon numaraları; 1234567, 2345678, 3456789, 4567890 ér.” cümlesiyin 8 birim saymak kibi.
Ama kısa süreli hafızaya alılmag bekleyilmeyen mun yazılı anlatım, yalınsıg cümleli yapılır ése; 4 birim sayılabilir:
“Biziŋ telefon numaraları
monlar ér;
1234567, 2345678, 3456789, 4567890 .” [“monlar ér” sayılmamış]
Munlara benzer kabul etilebilcek bazı sözel anlatımlar var. Munca sözel anlatımlar için mon örnekler verilebilir:
“Pazarda; elma, armut, kayısı, erik, lahana, karnabahar, domates, biber,
patlıcan, sogan, salatalık, portakal, ayva, limon satılyır édi.”: 17 birim
anlatım.
“Pazarda monlar satılyır édi; elma, armut, kayısı, erik, lahana, karnabahar, domates, biber, patlıcan, sogan, salatalık, portakal, ayva, limon.”: 4 birim anlatım [“monlar” sayılmamış].
[belirtilen tüm sebzeleriŋ ve meyveleriŋ, kısa süreli hafızaya eksiksiz alılmag, bekleyilyir tügül]
“Pazarda monlar satılyır édi; elma, armut, kayısı, erik, lahana, karnabahar, domates, biber, patlıcan, sogan, salatalık, portakal, ayva, limon.”: 4 birim anlatım [“monlar” sayılmamış].
[belirtilen tüm sebzeleriŋ ve meyveleriŋ, kısa süreli hafızaya eksiksiz alılmag, bekleyilyir tügül]
# Kısa Süreli Hafızaya Alılmag Bekleyilyir ése:
Kısa süreli hafızaya alılmag bekleyilyir ése; neŋ sayıyıŋ neŋ rakam, 1 birim sayılmalı. Kib 7 rakamlı telefon numarasıyın 7 birim saymak kibi. Mun turumda, anlatımın monca yapmak uygun olur:
Biziŋ telefon numarası mon ér: 2345678” [3+7 birim anlatım] [“mon ér” sayılmamış]
Kısa süreli hafızaya alılmag bekleyilyir sözel anlatıma örnek:
“Pazarda monlar satılyır édi:
Elma, armut, kayısı, erik, lahana, karnabahar, domates, biber.
Ve patlıcan, sogan, salatalık, portakal, ayva, limon.”: 4+8+6 birim
anlatım. [“monlar” ve “ve” sayılmamış]
# Bu anlatımların bile, eksiksiz-yanlışsız tekrar etemez. Kim? Bir kez tuyan normal çok kişi bile.
# Matematik konuları için:
- «a bölü b sayısıyın, c bölü d sayısıya bölmek için; a bölü b sayısı,
d bölü c sayısı ile çarpılır.»
[18 birimli anlatım (“için” ve “ile” sayılmamış)]
“a bölü b” vs yeriye “a/b” vs yazalım. Munların tek nesne sayalım:
- «a/b sayısıyın, c/d sayısıya bölmek için; a/b sayısı, d/c sayısı ile çarpılır.»
[10 birimli anlatım (“için” ve “ile” sayılmamış)]
- «a/b sayısıyın, c/d sayısıya bölmek, monca yapılır : a/b sayısı, d/c sayısı ile çarpılır.»
[6 birim + 5 birim]: O halde, mun, en uygun anlatım ér. (“monca” sayılmamış, “ile” sayılmamış)
Formül olarak közderelim: (a/b) / (c/d) = (a/b) * (d/c) = (a*d) / (b*c)
Örnek: (1/3) / (2/5) = (1/3) * (5/2) = (1*5) / (3*2) = 5/6
1/3 / 2/5 = 5/6
0.33333333333 / 0.4 = 0.83333333333
[18 birimli anlatım (“için” ve “ile” sayılmamış)]
“a bölü b” vs yeriye “a/b” vs yazalım. Munların tek nesne sayalım:
- «a/b sayısıyın, c/d sayısıya bölmek için; a/b sayısı, d/c sayısı ile çarpılır.»
[10 birimli anlatım (“için” ve “ile” sayılmamış)]
- «a/b sayısıyın, c/d sayısıya bölmek, monca yapılır : a/b sayısı, d/c sayısı ile çarpılır.»
[6 birim + 5 birim]: O halde, mun, en uygun anlatım ér. (“monca” sayılmamış, “ile” sayılmamış)
Formül olarak közderelim: (a/b) / (c/d) = (a/b) * (d/c) = (a*d) / (b*c)
Örnek: (1/3) / (2/5) = (1/3) * (5/2) = (1*5) / (3*2) = 5/6
1/3 / 2/5 = 5/6
0.33333333333 / 0.4 = 0.83333333333
# “ése”, “tiye, tiyin”, “kän” edatları, iki tam cümleyin birleştiryir ése:
(7 birimli cümle 1) + (ése/tiye/tiyin/kän) + (7 birimli cümle 2) olarak anlatım (ve birim sayımı) yapılabilir.
Kib: “Yagmur yagar.” + “ése” + “Yerler hemen ıslanır.” = “Yagmur yagar ése yerler hemen ıslanır.”
“2 birimli anlatım” + “3 birimli anlatım” olarak sayılabilir. İki cümleyin, “ése”; anlamca baglamış, şekilce ayırmış.
Cümle tiye, kenelde, “Özne, Tümleç, Yüklem” ögeleriye sahib yapıyın söyleyir méz (ögeleriŋ sıralanmag, farklı da olabilir).
Ama bazı cümlelerde; özne, yazılmamış olabilir.
Kib, “Ali, sabaha dek ders çalıştı. Bu yüzden, biraz yorgun édi.” anlatımıdakı mon cümle kibi;
“Bu yüzden, biraz yorgun édi”.
Fakat bu anlatımdakı özne belli ér: “Bu yüzden, biraz yorgun édi [Ali].”
Ve bazı, tümleçsiz anlamlı cümleler de var olabilir: “Ali uyudu. Tinlendi.” anlatımıdakı cümleler kibi.
# “keçişli fiil”, “keçişsiz fiil” ne?
Anlatımlarda, tüm cümleler, aynı sayıda kelimeli olmaz. Anlatımlarda, kib; 1 kelimeli cümleler de olur, 3 kelimeli de, 7 kelimeli de, 12 kelimeli de.
“Ali, yemek yedi. Toydu. Su içti.” (cümleleriŋ sonlara, “nokta”
koyulmuş),
“Ali, yemek yedi; toydu; su içti.” (bazı cümleleriŋ sonlara, “noktalı virgül” koyulmuş), kibi.
“Ali, yemek yedi; toydu; su içti.” (bazı cümleleriŋ sonlara, “noktalı virgül” koyulmuş), kibi.
ÖRNEKLER
Okuyucu, cümleyin okumaga başlayır:
«Samsun’a çıktıktan kısa bir süre sonra Amasya’ya geçerek tarihsel ...»
9 kelime okuyuldu; ama beyin, henüz neŋ tam anlam yakalayamadı. Bu arada, cümleyiŋ başlar, kısa süreli hafızadan çıkmaga başlar.
«Samsun’a çıktıktan kısa bir süre
sonra Amasya’ya geçerek tarihsel Tâmimi yayınlayan Mustafa Kemal Paşa,
“kongre yolu ...»
«Samsun’a çıktıktan kısa bir süre sonra Amasya’ya geçerek tarihsel Tâmimi yayınlayan Mustafa Kemal Paşa, “kongre yolu ile örgütlenmenin” de öncülüğünü yapmaktadır.»
«Samsun’a çıktıktan kısa bir süre sonra Amasya’ya geçerek tarihsel Tâmimi yayınlayan Mustafa Kemal Paşa, “kongre yolu ile örgütlenmenin” de öncülüğünü yapmaktadır.»
Okuyucu, cümleyiŋ sona keldi. Bu arada, cümleyiŋ baş kısımdan yaklaşık yarı bölüm, äniŋ kısa süreli hafızadan çıktı. Okuyucu, cümleyin en baştan, tekrar (ve belki tekrar ve tekrar) okumak zoruda.
Aynı anlatım, yalınsıg cümleli yapılır ése, monca olur:
«Mustafa Kemal Paşa, Samsun’a çıktı. Kısa süre sonra Amasya’ya keçti. Orada
tarihsel Tamim’in yayınladı. Bu şekilde, “kongre yolu ilen örgütlenmegiŋ” de
öncülükün yapmakta édi.»
Karışık ve karmaşık cümle:
«Ali, “Yarın hava; sabahdan ögleye kadar küneşli, ögleden ikindiye kadar
bulutlu, ikindiden akşama kadar sisli, akşamdan sonra kar yagışlı olcak”
tidi.»
Kısa süreli hafıza, “olcak”, “tidi” yüklemleriye kadar tutmak zoruda; hem “Ali” hem “hava” özneleriyin. Ama tutamaz. Mun öznelerin tutabilse, tümleçlerin tutamaz. Normal çok kişi, cümleyin en az ikinci kez, baştan okumak veya tuymak zoruda; tam anlamak ister ése.
# Aksi halde, tinleyen-okuyan kişiyiŋ zihinde, puslu bir anlamdan başka bir şey kalmaz. Beyin, mun puslu anlamın, belirginleştirmege çalışır. Kenel olarak da mun belirginleştirilmiş anlam, söyleyilmiş-yazılmış anlamdan, az-çok farklı olur.
Karmaşıklık biraz kiterilmiş biçim:
«Ali, “Yarın hava monca olcak; sabahdan ögleye kadar küneşli, ögleden
ikindiye kadar bulutlu, ikindiden akşama kadar sisli, akşamdan sonra kar
yagışlı” tidi.» [Mun da uygun anlatımlı émez]
Yalınsıg cümleli anlatımlar:
«Ali monun tidi:
“Yarın sabahdan ögleye kadar, hava küneşli olcak. Ögleden ikindiye kadar,
bulutlu olcak. İkindiden akşama kadar, sisli olcak. Akşamdan sonra kar
yagışlı olcak.”» [anlayılırlık artyır ése kelime tekrarı iyi ér]
«Ali monun tidi: “Yarın hava monca olcak: Sabahdan ögleye kadar küneşli. Ögleden ikindiye kadar bulutlu. İkindiden akşama kadar sisli. Akşamdan sonra kar yagışlı.”»
«Ali tidi nen “Yarın hava monca olcak: Sabahdan ögleye kadar küneşli. Ögleden ikindiye kadar bulutlu. İkindiden akşama kadar sisli. Akşamdan sonra kar yagışlı.”»
«Ali monun tidi: “Yarın hava monca olcak: Sabahdan ögleye kadar küneşli. Ögleden ikindiye kadar bulutlu. İkindiden akşama kadar sisli. Akşamdan sonra kar yagışlı.”»
«Ali tidi nen “Yarın hava monca olcak: Sabahdan ögleye kadar küneşli. Ögleden ikindiye kadar bulutlu. İkindiden akşama kadar sisli. Akşamdan sonra kar yagışlı.”»
“Konuşan anlatabilyir ése, tinleyen anlayabilir” körüşü, bazen keçerli olmaz. Neden?
Mondun ér: Ol anda; konuşan kişide, daha çok “uzun süreli hafıza” etkin olur. Fakat ol anda; tinleyen kişide, daha çok “kısa süreli hafıza” etkin olur. Benzer şeyler,
Tinleyen-okuyan kişi, anlatılyır şeylerin önceden bilyir édi ése; yapılan şey “anlatım” olmaz; “tekrar” olur. Ve burada konumuz émez.
# Kelime yıgınları ilen anlatım yapmagın, marifet sanan bazı kişiler var. Munlarıŋ sözlü anlatımlar, yazıya tökülüp inceleyilir ése; çok sayıda hatalar körülebilir; “özne-yüklem uyumsuzlukları”, “başta Hanya, sonda Konya”, “yarım cümleler” kibi. Ulayın mon yorum yapılabilir ärinç: Uzun süreli bellekteki imajlar, kısa süreli bellekten keçerek, sözlü anlatıma tönüşür. Veya insanlardakı kısa süreki bellek kapasitesi sınırı, (tinleyen kadar olmasa da) konuşan açısıdan da önemli ér.
Acaba zekâ seviyesi ile kısa süreli bellek kapasitesi; togru orantılı mı, ters orantılı mı, orantısız mı?
Acaba “ayrı+l—” ile “ayır—ıl—” arasıdakı fark ne?
Mun konularda, seniŋ tüşünceler neler?
Türkçe-21 Sitesi
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder