baskı altındaki Türkler, emperyalizm, Genç Kalemler Dergisi, Kırım savaşı, Ömer Seyfettin, Pancermenizm Panislavizm Panelenizm nedir, sömürgecilik, Türkistan'ın parçalanması, yeni lisan hareketi
[UYGULAMAG YAZISI] ÖMER SEYFETTİNÖMER SEYFETTİN (1884 - 1920)
1884 yılıda Gönen’de (Balıkesir) togdu. Yüzbaşı Ömer Şevki Bey ile Fatma Hanım’ıŋ, ikisi küçük yaşlarda ölen tört çocuktan biri ér än. [Yüzbaşı Ömer Şevki Bey ile Fatma Hanım’ıŋ tört çocuktan biri ér än. Olarıŋ çocuklardan ikisi, küçük yaşlarda ölmüş édi]
Ömer Seyfettin, Ocak 1909’da Selanik Üçüncü Ordu’da körevlendirildi.
Selanik’te çıkmakta olan “Hüsün ve Şiir” tergisiyiŋ isim, Akil Koyuncu’yuŋ ısrarlı istek ilen “Genç Kalemler”e çevirildi. [“Hüsün ve Şiir” tergisi, Selanik’te çıkyır édi. Äniŋ ad, Akil Koyuncu’yuŋ istek birge ısrar ilen “Genç Kalemler”e çevirildi.] Sonra 11 Nisan 1911’de, Ömer Seyfettin’iŋ “Yeni Lisan” isimli ilk baş yazı, imzasız olarak yayımlayıldı.
“Genç Kalemler” yazı heyetiyin oluşturanlar, Balkan Savaşı başlayınca, tagılmak zoruda kaldı. Ömer Seyfettin, yeniden orduya çagırıldı; Yanya Kuşatmagı’da esir tüştü. [...]
1917’den äniŋ ölüm tarihi olan 6 Mart 1920’ye tegi keçen zaman; birçok acıg ile sıkıntıya rağmen, äniŋ verimli hikâyecilik tönemiyin içerir. [1917’den äniŋ ölüm tarihi olan 6 Mart 1920’ye tegi keçen zaman, änin birçok acıg ile sıkıntıya tüşürdü. Muna rağmen, äniŋ verimli hikâyecilik tönemiyin içerir.] Mun tönemde 10 kitab tolduran 125 hikâye yazdı. Äniŋ hikâyeler, äniŋ makaleler yayımlayıldı; Yeni Mecmua, Şair, Donanma, Büyük Mecmua, Yeni Dünya, Diken, Türk Kadını kibi tergilerde; Vakit, Zaman, İfham gazeteleride. Bir yandan ögretmenlik yapmagın sürdürdü. [äniŋ ölüm tarih-i]
Äniŋ hastalık, 25 Şubat 1920’de artınca, yazar, 4 Mart’ta hastaneye kalkırıldı. 6 Mart 1920’de hayata kendiyiŋ közlerin yumdu.
------------------------
YENİ LİSAN HAREKETİ; “Genç Kalemler” tergisi hayata keçirdi tılda sadeleşmeg hareketi ér. [YENİ LİSAN HAREKETİ, tılda sadeleşmeg hareketi ér. Änin, “Kenç Kalemler” tergisi hayata keçirdi édi.]
Tılda sadeleşmeg, monca kriterlerin içeryir édi; Türkçe’den yabancı kelimelerin çıkarmak, yazı tılı ile konuşmag tılı ayırımıyın ortadan kalkırmak, yeni sözcükler türetmek. Ömer Seyfettin, Ziya Gökalp, Ali Canip Yöntem; bu hareketiŋ ilk temsilciler édi.
Üstelik “Yeni Lisan Hareketi”yiŋ manifesto olarak kabul etilen “Yeni Lisan” başlıklı ilk makaleyin, Ömer Seyfettin kaleme almış édi. [“Yeni Lisan” başlıklı ilk makale, “Yeni Lisan Hareketi” manifestosu olarak kabul etilir. Mun makaleyin de Ömer Seyfettin yazmış édi.] Ol makale, “Genç Kalemler” tergiside yayımlayılmış édi.
– “wikipedia.org” sitesiden yararlanıldı.
Türkçe-21 Biçimi: Türkçe-21 Sitesi
Ömer Seyfettin’den:
| İSTANBUL AGIZI BİÇİMİ | TÜRKÇE-21 BİÇİMİ |
| MİLLETLERİN MEFKÛRELERİ | MİLLETLERİŊ MEFKÛRELER |
| [...] Dikkat edersek anlarız ki: Milletlerin mefkûreleri lisan, din, terbiye, can ve his kardeşlerini birleştirip hepsini siyasi bir hudut içinde toplamak ve her türlü menfaatlerini temin etmekten başka bir şey değildir. | [...] Dikkat etilir ése mon anlayılır; milletleriŋ mefkûreler, monlardan başka şey tügül; kendileriŋ lisan, din, terbiye, can, his kardaşlarıyın birleştirmek; hepsiyin siyasi bir hudutuŋ içte toplamak; hepsiyiŋ her türlü menfaatlerin temin etmek. |
| Pancermenizm, Panislavizm, Panelenizm nedir? [...] Sonra İtalyanların “İredantizm”i nedir? Bulgarlar niçin Makedonya’ya ah çekerler? [...] | Pancermenizm, Panislavizm, Panelenizm ne ér? [...] Sonra İtalyanlarıŋ “İredantizm” ne ér? Bulgarlar, niçin Makedonya’ya ah çeker? [...] |
| Rusyanın ve İngilterenin emperyalizmi asla tabiata ve hakikate muvafık bir mefkûre sayılamaz. | Rusya’yıŋ ve İngiltere’yiŋ emperyalizmler, asla togaya ve köniye uygun mefkûre sayılamaz. |
| Türklerin mefkûresi milliyet gayesini ihmal eden kör ve aç, akur ve zalim bir emperyalizm bir cihangirlik değildir. |
Milliyet gayesiyin ihmal eten, kör birge aç, akur birge zalim
emperyalizm, cihangirlik... Türkleriŋ mefkûre tügül mun. |
| ÇİN VE HİND YOLLARI, TÜRK MEFKÛRESİNİN İKTİSADİ VE SİYASİ CİHETLERİ | ÇİN VE HİND YOLLARI, TÜRK MEFKÛRESİYİŊ İKTİSADİ VE SİYASİ CİHETLER |
| [...] Dünyanın hangi dersanesine gitseniz ırk nazariyesinin reddedildiğini görürsünüz. | [...] Dünyada hängi dersaneye kitse séz monun körür séz; ırk nazariyesi, red etilir. |
| Hiç bir yerde saf ırk kalmamıştır. | Neŋ yerde saf ırk kalmadı. |
| Fakat milletler vardır. | Fakat milletler var. |
| Milletlerde lisan, terbiye, maarif ve din gibi vahdetlerin topladığı mecmua vardır. [...] | Milletlerde; lisan, terbiye, maarif, din kibi vahdetlerceg toplayılmış mecmua var. [...] |
| [...] O halde biz de “Türk” derken ırk ve kan cihetlerini derin derin araştırmamalıyız. | [...] O halde biz de “Türk” tir kän ırk ve kan cihetleriyin terin terin araştırmamalı méz. |
| Bir ferdin Türk olması için Türkçe konuşması, Müslüman olması, Türk terbiye ve örfünün içinde yaşaması kâfidir ve Anadolu’da Türkçe konuşan on dört on beş milyon Müslüman vardır ki hepsi Türk’tür. | Neŋ fertiŋ Türk olmag için monlar yeter; Türkçe konuşmag, Müslüman olmag, Türk terbiyesiyiŋ ve örfüyüŋ içte yaşamag. Anadolu’da, Türkçe konuşan 14-15 milyon Müslüman var, hepsi Türk ér. |
| TURAN DEVLETİ | TURAN DEVLETİ |
| [...] Bu harp saniyen bir millet ve mefkûre savaşıdır. | [...] Mun savaş, saniyen millet ve mefkûre savaşı ér. |
| Ve yine böyle olmakla beraber aynı zamanda din muharebesidir de. | Ve yine munca olmak ile beraber, aynı zamanda, diyn savaşı än. |
| Çünkü evvela Rusların zulmü altında yıllardan beri din ve dil kardaşlarımız olan Türkleri kurtararak siyasi hududumuzun içine alacağız. | Çünkü evvela; yıllardan beri Ruslarıŋ zulüm altıda bulunan, bize diyn birge tıl kardaşları Türkler var; oların kurtarıp biziŋ siyasi sınırlarıŋ içe alcak méz. |
| Ruslardan ilk hamlede Kafkasya’yı zapt edip yavaş yavaş anavatanımız olan ve elli milyon Müslüman Türk’le dolu olan Türkistan’a yürümeğe başlayacağız. | Ruslardan ilk hamlede Kafkasya’yın zapt etçek méz. Sonra yavaş yavaş, biziŋ anavatan Türkistan’a yürümege başlacak méz. Türkistan, elli milyon Müslüman Türk ile tolu [ér]. |
| Kalemle, fikirle, edebiyatla, bomba ile büyük bir mefkûre muharebesi açılacak. | Kalemen, fikiren, edebiyaten, bombayan; büyük mefkûre muharebesi açılcak. |
| Dünyada artık esir Türk olmayacak. | Dünyada artık esir Türk olmacak. |
| Turan’daki yabancı Rus ve Çin memurları kovulacak. | Turan’dakı yabancı Rus ve Çin memurları kovulcak. |
| İlk devrede alacağımız Kafkasya ile on dört milyon Türkçe konuşan Türk ve Müslüman ahaliye sahip olan Osmanlı Devleti’nin milli kuvveti hemen bir misli daha büyüyecek. |
Şimdi Osmanlı Devleti, 14 milyon Türkçe konuşan Türk ve Müslüman
ahaliye sahib ér. İlk devrede alcak méz Kafkasya ilen; äniŋ milli
kuvvet, hemen bir misli daha büyücek.
[büyü—cek] [İlk devrede Kafkasya’yın alcak méz. Muncalayı äniŋ milli kuvvet, hemen bir misli daha büyücek.] |
| Osmanlı hükümeti yirmi beş milyon Türkçe konuşan Türklerin müessesesi olacak. | Osmanlı hükümeti, 25 milyon Türkçe konuşan Türkler’iŋ kurum olcak. |
| Ve bir gün (bu mukaddes gün o kadar yakın ki) Orta Asya, Türkistan ve Cenubi Sibirya, Pamir de bizim siyasi hudutlarımız içine girince Garp Türklerinin hükümeti artık Osmanlılıktan tamamıyla çıkıp hakiki ve büyük bir Türk ve Müslüman hükümeti bir Turan Devleti olacaktır. [...] | Ve ol kün (mun kutlu kün çok yakın ér ärinç) Orta Asya, Türkistan, Küney Sibirya, Pamir; biziŋ siyasi sınırlarıŋ içe kircek. Ol kün, Garp Türkleriyiŋ hükümet; artık Osmanlılıktan çıkçak; gerçek ve büyük, Türk ve Müslüman hükümeti olcak; yani Turan Devleti olcak. [...] |
| KIRIM SAVAŞI | KIRIM SAVAŞI |
| 1852’de Fransa, Filistin’deki kutsal yerler hakkında ve Latin ve Katoliklerin yararına olarak Osmanlı padişahından bir ferman almıştı. | 1852’de Fransa, Osmanlı padişahıdan ferman almış édi. Ol ferman, Filistin’deki kutsal yerler konusuda édi; Latinleriŋ ve Katolikleriŋ yarara olarak alılmış édi. |
| Rus çarı Nikola buna kızarak bizimle olan siyasi münasebetlerini kesti. | Rus çarı Nikola, muna kızdı; kendiyiŋ biz ile olan siyasi ilişkilerin kesti. |
| İngiltere’ye de başvurarak Türkiye’nin kendi aralarında taksimini istedi. | Ve İngiltere’ye başvurdu; Türkiye’yiŋ kendileriŋ arada bölüşülmegin istedi. |
| Buna göre Türkler Avrupa’dan kovulacak, İstanbul da Rusların olacaktır. | Muna köre; Türkler Avrupa’dan kovulcak, İstanbul da Ruslar’ıŋ olcak édi. |
| Bu suretle Bizans’ın Kara Kartalı tekrar Bizans’ın başına bir taç gibi kondurulacaktı. | Muncalayı, tekrar Bizans’ıŋ başa, taç kibi kondurulcak édi, Bizans’ıŋ Kara Kartal. |
| Rus orduları Prut nehrini aşarak o zamanki topraklarımıza saldırdılar. | Rus orduları, Prut nehiriyin aştı; o zaman biziŋ édi topraklara saldırdı lär. |
| Rus donanması da yeni bir baskınla; Sinop limanında bulunan donanmamızı tepeledi. [...] | Rus tonanmagı da yeni baskın yaptı; Sinop limanıda bulunan biziŋ tonanmagın tepeledi. [...] |
| TÜRKİSTAN PARÇALANIYOR | TÜRKİSTAN PARÇALAYILYIR |
| Ruslar bu anlaşma ile canlarını kurtarıp serbest kalınca bu sefer Kafkasya’ya ve Türkistan’a saldırdılar. | Ruslar, mun anlaşmag ilen kendileriŋ canların kurtarıp serbest kaldı. Bu sefer de Kafkasya’ya ve Türkistan’a saldırdı lär. |
| Bize karşı olan hınçlarını onlardan aldılar. | Kendileriŋ bize olan hınçların olardan aldı lär. |
| Bu arada, İngilizlerle ayrı bir anlaşmaları da oldu. | Bu arada, İngilizler ile olarıŋ ayrı bir anlaşmag da oldu. |
| Türkistan’ı ikiye parçalayarak doğu parçasını Çinlilere peşkeş çektiler. | Türkistan’ın ikiye parçaladı lär; orayıŋ togu parçayın, Çinliler’e peşkeş çekti lär. |
| Böylece sonradan Doğu Türkistan (Çin Türkistan’ı) adını alan Oğuz ülkesi Afyon tiryakisi Çinlilerin eline geçti. [...] | Muncalayı, Türkistan’ıŋ togu parça, Afyon tiryakisi Çinlileriŋ ele keçti. Mun Oguz ülkesi, sonradan Togu Türkistan (Çin Türkistan’ı) adıyın aldı. [...] |
| SAVAŞLAR BAŞLIYOR | SAVAŞLAR BAŞLAYIR |
| [...] Asya’da Siberya hattının ilerlemesi de ilk hamlede Rusların işini kolaylaştırdı. | [...] Asya’da Siberya hattıyıŋ ilerlemeg de ilk hamlede Ruslarıŋ işin kolaylaştırdı. |
| Orta Asya’daki Türklüğü tepeleme ve Turan’ı yok etme yolunda kullanıldı. | Orta Asya’dakı Türklük’ün tepelemeg ve Turan’ın yok etmeg yoluda kullanıldı. |
| Her tarafa Rus göçmen kolonileri yerleştirme siyaseti de almış yürümüş, Siberya’nın değeri artmıştı. | Her tarafa, Rus köçmen kolonileri yerleştirmeg siyaseti de almış yürümüş édi; Siberya’yıŋ teger, artmış édi. |
| Buna karşılık Türkiye’de başlayan Türkçülük ve Turancılık cereyanı yabancı illerde esir yaşayan Türk boylarını uyandırma ve kültür birliğini sağlama yolunda da kendiliğinden gelişmeler göstermiştir. | Muna karşılık, Türkiye’de başlayan Türkçülük ve Turancılık akımı, mon yolda da kendi kendilikten kelişmegler közderdi; yabancı illerde esir yaşayan Türk boylarıyın uyandırmag ve kültür birlikiyin saglamag. |
| SÖMÜRGECİLİK | SÖMÜRGECİLİK |
| [...] Türklerin kaynağı olan Turan’a bugün iki kızıl sömürgeci el atmış bulunmaktadır. Batı Türkistan’da Rusya, Doğu Türkistan’da Çin. [...] | [...] Türkler’iŋ kaynak, Turan ér. Oraya, bu kün, iki kızıl sömürgeci, el atmış bulunyur; Batı Türkistan’da Rusya, Togu Türkistan’da Çin. [...] |
| Ruslar batı Türkistan’da Ruslaştırma (Russification), Çinliler de Doğu Türkistan’da Çinlileştirme (Sinification) ile meşguldürler. | Ruslar, batı Türkistan’da, Ruslaştırmag (Russification) ile meşgul. Çinliler de Togu Türkistan’da Çinlileştirmeg (Sinification) ile meşgul. |
| Her ikisi de bunu bir sömürgecilik (colonialisme) amacı ile başarmaya çalışır görünmekte, aslında Türk milletini ana ve öz kaynağında imha siyaseti gütmektedirler. [...] | Her ikisi de munun sömürgecilik (colonialisme) amaçı ile başarmaga çalışır körünyür. Ama gerçekte, Türk milletiyiŋ ana ve öz kaynakta, änin yok etmeg siyaseti kütyür lär. [...] |
| ÖMER SEYFETTİN - TURAN DEVLETİ |
Türkçe-21 Biçimi: Türkçe-21 Sitesi TURAN DEVLETİ’DEN [PDF kitab] |
ANALİZ - YORUM
# “Bir ferdin Türk olması için Türkçe konuşması, Müslüman olması, Türk terbiye ve örfünün içinde yaşaması kâfidir.” Ömer Seyfettin, tam olarak böyle mi yazmış édi? Mun, biraz şübheli körünyür kibi. Çünkü, “Türk” tanımıda “diyn” ögesi de bulunur ése; şimdi de milyonlarca “Türk”ün, “Türk saymamak” kerekir. Yanya, “İslamiyet’den önce, yeryüzüde Türk yok édi” de timek kerekir. Fakat “Türk” tiyilince, ilk akıla kelen; “Kök Türkler” ér. “Kök Türkler”, Müslüman tügül édi lär (Hz Muhammed’in, peygamber kabul etmeyir édi lär). Eski Uygurlar, eski Oguzlar, Hunlar da Müslüman tügül édi lär. “Türk”, sadece “tıl+soy” ér ärinç.
# “İslamiyet (veya Müslümanlık), Hz Âdem ile başladı” benzeri iddialar üzeride turmaga, kerek körmeyir méz. Çünkü şimdi, hängi akademik ilâhiyatçıya sorulsa, İslamiyet’in veya Müslümanlık’ın, yaklaşık şöyle tanımlar ärinç; “Hz Muhammed’den ögrenilmiş diyn”. (Sözlüklerden vs bak: Müslüman, Müslümanlık, İslam, İslamiyet, İslamlık, İslamlaşmak, İslamlaştırmak, İslamcı, İslamcılık, vs.)
# “Türk” tanımıya “diyn” ögesi kirer ése; “mezheb” ögesi de togal olarak hemen kirer. Mezhebler de bölünmek veya hizipleşmek anlamıya kelir; şiî-sünnî, hanefî-hanbelî, katolik-protestan kibi.
# Neŋ kişiye veya neŋ topluma, “Türk tügül” tiyin düşman olmak veya düşmanlık etmek, mantık tışı ér. Neŋ kişiye veya neŋ topluma, ınanç farkı nedeni ile düşman olmak veya düşmanlık etmek de mantık tışı ér.
# Çinliler, tek devlet olmuş. Ruslar, tek devlet olmuş. Fakat kıyamet kopmamış. Türkler tek devlet olsa, kıyamet mi kopar? Mun olasılıktan, neden ürkülyür acaba? Tarihe bakılır ése; kendiden başka halklara baskı yapmak konusuda, Türkler, en isteksiz millet ér. Fakat kimler, kimlere neler yapmış? Şimdilerde de çeşitli örnekler, çokça var. Devletleriŋ ordular arası savaşlar, ayrı bir konu ér; yenmek de var, yenilmek de.
# “Turan (Tuˆran)”, garib bir kelime ér [“Türk+en → Turan” mı? (Farsça)]. “Turan Devleti” yeriye kib “Birleşik Türk Devleti” mi tiyilmeli? (Sözlüklerden vs bak: Turan, Turancı, Turancılık, Turanlı, Turanî, vs.)
# “Birleşik Türk Devleti”yin oluşturmak, belli bir toplumsal-zihinsel kapasite kerektirir. “Birleşik Türk Devleti”yin yaşatmak, daha büyük bir toplumsal-zihinsel kapasite kerektirir. (“Biril Türk Äli”; “äl”: devlet)
# Şimdi “Birleşik Türk Devleti”, oluşturulmalı mı, oluşturulmamalı mı? Veya oluşturulabilir mi, oluşturulamaz mı? Mun, ayrı bir konu ér. Fakat rahatça monca tiyilebilir ärinç; bagımsız Türk Devletleri arasıda; kültürel, ekonomik, siyasal işbirlikleri kurmak ve keliştirmek çabası, her zaman mümkün olabilir.
Ve çeşitli ülkelerde, çeşitli bahaneler közderilerek, çeşitli baskılara ugratılan Türk toplulukları var. Kib Uygurlar, “beyin yıkamag” kibi insanlıka sıgmayan uygulamaglara da ugratılmış. Munca topluluklar, baskıya veya haksızlıka ugramaksızın yaşayabilsinler tiyin, elden kelen (diplomatik vs) çabalar da közderilebilir ärinç.
# Mun felsefî yorumlar; siyasal-hukuksal anlamda, öneri-eleştiri içermez lär. Bu blog’da, siyaset yapılmaz.
Türkçe-21 Sitesi
