hisseler toplamı birden büyük, hisseler toplamı birden küçük, İslam miras hukuku, İslam miras hukukunda avliye, İslam miras hukukunda reddiye
[UYGULAMAG YAZISI] AVL-AVLIYEAVL, AVLİYE
[Bu yazıyın tam anlamak için; baştan sona en az 2 kez çalışmak, uygun olabilir.]
| İstanbul Agızı Biçimi | Türkçe-21 Biçimi | |||||||||||
| AVL, AVLİYE | AVL, AVLİYE | |||||||||||
| Eksik ölçmek ve tartmak, terazinin kefeleri eşit olmamak ve hükmetmede zulmetmek. | [Sözlük anlamı olarak, mun kelimeler, mon anlamlara kelir:] “Eksik ölçmek-tartmak, teraziyiŋ kefeler eşit olmamak, hükmetmegde zulmetmek.” | |||||||||||
| Bir miras hukuku terimi olarak avliye: | İslam Miras Hukuku terimi olarak avliye, mon ér: | |||||||||||
| Hisseleri ayet ve hadislerde belirlenen ashabu’t-ferâizin hisseleri toplamı, asıl meselenin ortak paydası (mahreci)’ndan büyük çıkarsa böyle meseleye “avl veya avliye” denir. |
Varisleriŋ hisseler, ayet ve hadislerde belirleyilmiş ér. Hisseleriŋ
toplam, asıl meseleyiŋ “ortak payda”dan (mahreç’ten) büyük çıkar ése;
munca meseleye, “avl” veya “avliye” tiyilir. [Varisleriŋ hisseleriŋ toplam, 1’den büyük çıkar ése; “avliye” söz konusu olur.] |
|||||||||||
| Burada hisseler toplamı mahrec kabul edilerek, bu eksiklik her vârise hissesi oranında yansıtılır. | Burada, hisseleriŋ toplam, “mahreç (ortak payda)” kabul etilir. Mun eksiklik, her vârise, äniŋ hisse oranda yansıtılır. | |||||||||||
| Başka bir deyimle hisseleri o nisbette azalmış olur. | Azuca, olarıŋ hisseler, ol oranda azalmış olur. | |||||||||||
| Avliyede hisseler, bütün mirasçılara yeterli olmayan bir mal içinde toplanmıştır. |
Avliyede hisseler, bütün mirasçılara yeterli olmayan mallarıŋ içte
toplanmış ér. [Mirasçılarıŋ hisseleriŋ toplam, miras kalmış maldan çok çıkar] |
|||||||||||
| Hisseleri vermek için toplamak gerekir. |
Hisselerin vermek için, toplamak kerek ér. (# Mun cümle ilen ne tiyilmek isteyilmiş; tam anlayamadı män. “Hisselerin vermek için, hisselerin bir araya toplamak kerekir” mi?) |
|||||||||||
|
Ayet veya hadîsin gereği ile sabit olan, bizzat nass’la sabit olmuş
gibidir. |
Ayet’iŋ veya Hadis’iŋ kerek ilen sabit olan şey, bizzat nass ilen
sabit olmuş kibi ér. (1) [Bizzat nass ilen sabit olmuş kibi ér nen Ayet’iŋ veya Hadis’iŋ kerek ilen sabit olan şey.] |
|||||||||||
| İbn Abbas dışında, diğer sahabenin bu konuda icmâ’ı vardır (el-Mevsılî, el-İhtiyar, V, 96). |
İbn Abbas’dan başka sahabe, mun konuda icmâ etmiş édi (el-Mevsılî,
el-İhtiyar, V, 96). [İbn Abbas’tan başka sahabe, mun konuda aynı körüşte olmuş édi.] # Araştır; İbni Abbas. |
|||||||||||
| Avliye ilk olarak Hz. Ömer devrinde söz konusu olmuştur. | Avliye, ilk olarak, Hz Ömer’iŋ tönemde söz konusu olmuş édi. | |||||||||||
| Hz. Ömer (r.a.) sahabe ile istişare sonucu, hisseler toplamını mahrec yapmış ve bu yolla eksikliği tüm mirasçılara yansıtmıştır. | Hz Ömer (ra), sahabe ile istişare etmiş; hisseleriŋ toplamın, mahreç yapmış édi. Muncalayı, eksiklikin tüm mirasçılara yansıtmış édi. | |||||||||||
| Bu konuda ona, İbn Abbas dışında karşı çıkan olmamıştır (el-Mevsılî, a.g.e, V, 97). | Mun konuda änä, İbn Abbas’dan başka karşı çıkan olmamış édi. (el-Mevsılî, a.g.e, V, 97). | |||||||||||
| Avliye meselesine örnekler: | Avliye meselesiye örnekler: | |||||||||||
|
Vefat eden bir kadının mirasçı olarak; kocası anası ve iki tane öz kız
kardeşi bulunsa miras hisseleri ve taksimi şöyle olur. |
Kib, ölen neŋ kadına mirasçı olarak, monlar bulunyur; koca, ana, iki
öz kız kardaş. Munlarıŋ mirastan hisseler ve paylaştırım, monca
olur: |
|||||||||||
|
Koca ikide bir; ana altıda bir; iki kız kardeş birlikte üçte iki hisse
alırlar. |
Koca, ikide bir (1/2); ana, altıda bir (1/6); iki kız kardaş birlikte, üçte iki (2/3) hisse almalı lär. | |||||||||||
| Bu meselede ortak payda 6 hisseler toplamı ise 8 olur. | Bu meselede, ortak payda, 6 olur; hisseler toplamı, 8 olur. | |||||||||||
| 6 ortak payda ile 8 hisseyi vermek matematik bakımından mümkün olmadığından, hisseler 8 üzerinden verilir. | “6” ortak payda ilen 8 hisseyin vermek, matematiksil bakımdan mümkün olmaz. Mundun, hisseler, “8” üzeriden verilir. [bak: Not-1] | |||||||||||
|
Başka bir örnek: 1/2 1/6 2/3 1/3 __________________________________ 2 kız 2 kız Koca Ana kardeş kardeş 6 (bababir) (anabir) 3 1 2+2 1+1 10 Avli Burada hisseler toplamı: 1/2 + 1/6 + 2/3 + 1/3 = 10/6 olur. 10 mahrec (ortak payda) kabul edilerek, koca 3, ana 1, baba bir kız kardeş 2, anabir kız kardeş 1 hisse almışlardır. |
Başka örnek; “1/2, 1/6, 2/3, 1/3”
Burada hisseleriŋ toplam, mon olur: 1/2 + 1/6 + 2/3 + 1/3 = 10/6 “10”, mahreç (ortak payda) kabul etilmiş; monca hisseler almış lär; koca 10’da 3, ana 10’da 1, babadaş kız kardaşlar 10’da 2’şer, anadaş kız kardaşlar 10’da 1’er. [bak: Not-2] |
|||||||||||
| Avliye usulü ile, miras vârislere taksim edilince muayyen hisselerinde belli ölçüde azalma meydana gelir. |
Avliye usulü ilen miras, vârislere bölüştürülür ése; muayyen
hisselerde, belli ölçüde azalmag olur. [“ése”; anlatımın, iki anlamlı bölüme ayıryır; anlaşılırlıkın arttıryır] |
|||||||||||
| Böylece miras kalan mal bütün hisseleri karşılamadığı halde hepsinin mirasçı olması sağlanır. | Bazen, miras kalan mal, tüm hisselerin karşılamaz. Fakat hepsiyiŋ mirasçı olmag, muncalayı saglayılır. | |||||||||||
|
Hamdi DÖNDÜREN Şamil İslam Ansiklopedisi, “AVL, AVLİYE” maddesi |
Türkçe-21 biçimi: — Konuk Yazar 2 — |
(1) Mun cümle, mon anlama kelyir kibi körünyür:
«Ayetlerdeki veya hadislerdeki miras hükümleriyin uygulayabilmek için, “avliye” yapmak, bazen kerekli olur. Bu yüzden, “avliye”, nass ilen sabit olmuş kibi ér; yani “avliye”, tolaylı olarak, ayetler veya hadisler ilen sabit olmuş kibi ér.»
Mun cümle; “Ayetler’de ve Hadisler’de, açık olarak bulunmayan konularda, içtihat yolu ile çözüm üretebilmek için, kerek körülmüş bir yöntemin belirtyir” kibi körünyür.
Mun cümlede, “nass” kelimesi, mon anlamda kullanılmış da olabilir;
“Kitab (Kur’an), Sünnet (Hadisler), İcma (diynsel bir konuda fikir birliki veya baskın fikir), Kıyas (İki şey arasıdakı benzerlike tayanarak, hüküm koymak. Kib, “şarab «hamr»” ile “şampanya” arasıdakı “sarhoşluk vermek” benzerlikiye tayanarak; “şampanya” için hüküm vermek.)
Munlar, “İslam Fıkhı veya İslam Şeriati kaynakları-tayanakları” arasıda, öne çıkan “4 delil veya 4 kaynak” olarak da anılır lär.
— Konuk Yazar 2 —
Not-1:
[Alıntı’dakı anlatım, daha anlayılır biçime ketirilmege çalışıldı.]
Kib, ölen neŋ kadına mirasçı olarak, monlar bulunyur; koca, ana, iki öz kız kardaş. Munlarıŋ mirastan hisseler ve paylaştırım, monca olur: Koca, ikide bir (1/2); ana, altıda bir (1/6); iki kız kardaş birlikte, üçte iki (2/3) hisse almalı lär. Yani;
| kocayıŋ hisse | 1/2 |
| anayıŋ hisse | 1/6 |
| iki kız kardaşıŋ ortak hisse | 2/3 |
| TOPLAM |
1/2 + 1/6 + 2/3 =
3/6 + 1/6 + 4/6 = 8/6 [“8/6”, 1’den büyük] |
Yani, kib; miras kalan para “X TL” ése; hisseleriŋ toplam “8X/6 TL” olyur [X’den büyük olyur]. Mun turumda, paylaştırım yapmak, matematiksil olarak, mümkün olmayır.
Kib, kalan miras, “1000 TL” para olsun:
| kocayıŋ hisse | 1/2 x 1000 = 500 TL |
| anayıŋ hisse | 1/6 x 1000 = 166 TL |
| iki kız kardaşıŋ ortak hisse | 2/3 x 1000 = 666 TL |
| TOPLAM |
500 + 166 + 666 = 1333 TL [Fakat 1000 TL var] |
Şimdi, ol hisselerin “8/6”ya bölelim:
| kocayıŋ hisse | 1/2 / 8/6 = 1/2 x 6/8 = 6/16 = 3/8 |
| anayıŋ hisse | 1/6 / 8/6 = 1/6 x 6/8 = 6/48 = 1/8 |
| iki kız kardaşıŋ ortak hisse | 2/3 / 8/6 = 2/3 x 6/8 = 12/24 = 1/2 |
| TOPLAM |
3/8 + 1/8 + 1/2 = 3/8 + 1/8 + 4/8 = 8/8 [8/8 = 1] |
Şimdi, varisleriŋ hisselerde azalışlar oldu. Kib, anayıŋ hisse; önce 1/6 édi, şimdi 1/8 oldu. Fakat şimdi, paylaştırım yapmak, matematiksil olarak, mümkün olyur.
Kib, miras kalan para “1000 TL” olsun:
| kocayıŋ hisse | 3/8 x 1000 = 375 TL |
| anayıŋ hisse | 1/8 x 1000 = 125 TL |
| iki kız kardaşıŋ ortak hisse | 1/2 x 1000 = 500 TL |
| TOPLAM | 375 + 125 + 500 = 1000 TL |
Not-2:
[Alıntı’dakı anlatım, daha anlayılır biçime ketirilmege çalışıldı.]
Kib, ölen neŋ kadına mirasçı olarak, monlar bulunyur; koca, ana, iki babadaş kız kardaş, iki anadaş kız kardaş. Munlarıŋ mirastan hisseler ve paylaştırım, monca olmalı ér; koca 1/2, ana 1/6, iki babadaş kız kardaş 2/3, iki anadaş kız kardaş 1/3 hisse almalı ér. Tablo olarak inceleyelim:
| kocayıŋ hisse | 1/2 |
| anayıŋ hisse | 1/6 |
| iki babadaş kız kardaşıŋ ortak hisse | 2/3 |
| iki anadaş kız kardaşıŋ ortak hisse | 1/3 |
| TOPLAM |
1/2 + 1/6 + 2/3 + 1/3 = 3/6 + 1/6 + 4/6 + 2/6 = 10/6 [“10/6”, 1’den büyük] |
Mun turumda, paylaştırım yapmak, matematiksil olarak, mümkün olmayır.
Şimdi, ol hisselerin “10/6”ya bölelim:
| kocayıŋ hisse | 1/2 / 10/6 = 1/2 x 6/10 = 6/20 = 3/10 |
| anayıŋ hisse | 1/6 / 10/6 = 1/6 x 6/10 = 6/60 = 1/10 |
| iki babadaş kız kardaşıŋ ortak hisse | 2/3 / 10/6 = 2/3 x 6/10 = 12/30 = 4/10 |
| iki anadaş kız kardaşıŋ ortak hisse | 1/3 / 10/6 = 1/3 x 6/10 = 6/30 = 2/10 |
| TOPLAM |
3/10 + 1/10 + 4/10 + 2/10 = 10/10 [10/10 = 1] |
Şimdi, varisleriŋ hisselerde, azalışlar oldu. Kib, anayıŋ hisse; önce 1/6 édi, şimdi 1/10 oldu. Fakat şimdi, paylaştırım yapmak, matematiksil olarak, mümkün olyur.
Avliye’ye Kerek Olmayan Paylaştırımlar
• Avliye, “İslam Miras Hukuku”da, kenel kural émez. Yani mirasıŋ tagıtılmakta, her zaman avliye olmaz. Zaten her turumda avliye kullanılsa édi; avliye, kenel kural olur édi. Avliye, kenel kural olsa édi; mun konuda neŋ tartışmag da olmaz édi ärinç.
• Kib: Neŋ adam öldü; mon kişiler änä varis oldu; ana, baba, karı, 2 kız, 1 ogul. “Kur’an 4-11,
· 1 erkek çocuk, 2 kız çocukuŋ hisse kadar hisse alır. [1 kız Y alır ése, 1 ogul 2Y alır]
· ana 1/6 alır, baba 1/6 alır, karı 1/8 alır.
Anayıŋ, babayıŋ, karıyıŋ hisseleriŋ toplam: 1/6 + 1/6 + 1/8 = 4/24 + 4/24 + 3/24 = 11/24
Çocuklara kalan toplam hisse: 1 - 11/24 = 24/24 - 11/24 = 13/24
• Şimdi de “13/24”ün çocuklara paylaştıralım:
Birinci kızıŋ hisseye Y tiyelim, ikinci kızıŋ hisseye de Y tiyelim, oguluŋ hisseye 2Y tiyelim. Çocuklarıŋ toplam hisse: Y + Y + 2Y = 4Y olur. 4Y = 13/24 tiyelim. Buradan Y = 13/96 bululur. Ulayı;
| Birinci kızıŋ hisse | Y = 13/96 |
| İkinci kızıŋ hisse | Y = 13/96 |
| Oguluŋ hisse | 2Y = 2 x 13/96 = 26/96 olur. |
• Şimdi, tüm varisleriŋ hisselerin toplayalım:
1/6 + 1/6 + 1/8 + 13/96 + 13/96 + 26/96 = 16/96 + 16/96 + 12/96 + 13/96 + 13/96 + 26/96 = 96/96 = 1 [paylaştırımda sorun yok]
• Sayısal olarak, kib; kalan miras 1200 TL para olsun.
| Anayıŋ hisse | 1200 x 1/6 = 200 TL |
| Babayıŋ hisse | 1200 x 1/6 = 200 TL |
| Karıyıŋ hisse | 1200 x 1/8 = 150 TL |
| Birinci kızıŋ hisse | 1200 x 13/96 = 162.5 TL |
| İkinci kızıŋ hisse | 1200 x 13/96 = 162.5 TL |
| Oguluŋ hisse | 1200 x 26/96 = 325 TL |
| Toplam | 200 + 200 + 150 + 162.5 + 162.5 + 325 = 1200 TL [paylaşım tam] |
# “Fıkıhcı”larcag yazılmış metinlerin anlamak, “anlatım biçimleri”den tolayı, kimi kişiler için, biraz zor olabilir. Mundun, okuyuculara kolaylık olsun tiyin, burada biraz ayrıntıya kirildi.
# Avliye’yin, çeşitli çevreler tartışmış; farklı sonuçlar çıkarmış lär:
• Müslüman émeyenlere köre; “Kur’an’da, matematiksil hata var ér; avliye, munun kanıtlar. Mundun, Kur’an, Allah kelamı olamaz.”
• Müslümanlar’a köre; “Kur’an, Allah kelamı ér. Mundun, Kuran’da, matematiksil hata, var olamaz. Avliye; matematiksil açıdan önemsiz ayrıntı ér, hata sayılmaz”.
# Avliye, nasıl yapılmalı? Mun konuda, müslümanlarıŋ aralarda, başka körüş(ler) de var kük. Kib; Alıntı’dakı “İbn Abbas”ıŋ mun konudakı körüş.
# “İslam Miras Hukuku”da, kimi turumlarda ymä “red, reddiye” yapılır: Kimi turumlarda, miras; ayetler ve hadisler ilen belirleyilmiş oranlarda, mirasçılara tagıtılır ése, mirastan tagıtılmamış mal kalır. Yani hisseler toplamı, 1’den küçük çıkar. Kib; 1/3 + 1/4 + 1/6 = 3/4 kibi [mun sayılar, konuyun örneklemek için ér]. Mun turumda, “red, reddiye” yapılır. Ayrıntıların, çeşitli kaynaklardan araştırabilir séz.
[Mirasçılarıŋ pay oranları, ne olur ése olsun] miras paylaşımıyın yapmak için, sade ve kullanışlı bir yöndem var. Kib; “babaya 5 pay, anaya 5 pay, kız çocuka 6 pay, erkek çocuka 12 pay, ölen erkek ése karıya 7 pay, ölen kadın ése kocaya 14 pay verilir” kibi. [Sayılar, sadece konuyun örneklemek için ér.]
Kib: Bir adam öldü; 100.000 TL para kaldı. Erkek çocuk yok. İki kız var. Baba ölmüş.
Muna köre monca olur; babaya 0 pay, anaya 5 pay, birinci kız çocuka 6 pay, ikinci kız çocuka 6 pay, erkek çocuka 0 pay, karıya 7 pay, kocaya 0 pay: 0 + 5 + 6 + 6 + 0 + 7 + 0 = 24 pay.
100.000/24 = 4166,6666 [1 pay]
| Anaya | 5 x 4166,6666 = 20.833 TL |
| Birinci kız çocuka | 6 x 4166,6666 = 25.000 TL |
| İkinci kız çocuka | 6 x 4166,6666 = 25.000 TL |
| Karıya | 7 x 4166,6666 = 29.167 TL |
| Toplam | 100.000 TL |
Munca neŋ yöndem, Kur’an’da acaba neden verilmemiş olabilir?
# Mun yazıda, hatalar var olabilir. Konuların çeşitli kaynaklardan ymä araştırmag, uygun tutum olabilir.
# Bu yazı, monca soruya yanıt olarak hazırlayıldı: “Avliye konusuda, çeşitli yazılar okudu män. Fakat tam olarak anlayamadı män. Bu konuda, kolay anlayılır yazı hazırlayabilir mi séz?”
# Bu yazıdan, şöyle veya böyle etkilenmek veya etkilenmemek, okuyucularıŋ sorumlulukta ér.
— Konuk Yazar 2 —
