doktor, hasta, hastalık teşhisi, karın ağrısı, muayene, Ömer Seyfettin, sizli konuşmak saygılı konuşmak mıdır, trafik kavgası, trafik kazası
[UYGULAMAG YAZISI] MUAYENEMUAYENE
Keniş bi muayenehane; doktor, kendiyiŋ masayıŋ başta. Hizmetçi, içeriye ol hastayın sokar. Zavallıyıŋ vücut iri, äniŋ kögüz (/göğüs) keniş ancak äniŋ beniz sapsarı ér.
DOKTOR: Buyur efendi, seniŋ ne var? (Seniŋ ne yakınmag var?)
HASTA: Ah, beniŋ efendi! Çok fena män.
DOKTOR: Seniŋ nereden rahatsız sän?
HASTA: Beniŋ her taraftan.
DOKTOR: Ancak en çok seniŋ nereden?
HASTA: Beniŋ karından mı tiyeym, beniŋ bögürden mi tiyeym. Sonuçta beniŋ şuradan...
Kendiyiŋ sag kaburgayın közderir. Doktor kalkar; kendiyiŋ kulakın mun közderilen yere tayar; tinler. “Öksür” kumandasıyın verir, nefes aldırmaz. Sonra kendiyiŋ el ilen tokunur.
HASTA: Aman aman...
DOKTOR: Acıyır mı?
HASTA: Bıçak saplanır kibi...
DOKTOR: İşte hastalık burada.
HASTA: Sanır män.
DOKTOR: Sanma, munda şüphe yok.
HASTA: Evet, en çok beniŋ buradan rahatsız män.
DOKTOR: Neŋ yerden tüştü mü sän?
HASTA: Hayır. [Yo.]
DOKTOR: Savaşta kurşun falan yidi mi sän?
HASTA: Hayır. [Yo.]
DOKTOR: Ancak tuhaf, mutlaka neŋ neme oldu. İyi tüşün bakaym.
Hasta, kendiyiŋ elin kendiyiŋ şakaka kalkırır; bir süre tüşünür.
HASTA: Hah! Ol kün, talgın talgın kityir édi män. Tört nala koşan yük arabasıyıŋ ok, beniŋ bögüre çarptı.
DOKTOR: Tamam! İşte sebeb! Dün mü kazaya ugradı sän?
HASTA: Hayır. [Yo.]
DOKTOR: E, ne zaman?
HASTA: Yedi sekiz ay var. [Yedi sekiz ay oldu.]
DOKTOR: Ne? Yedi sekiz ay... Kazaya ugrayınca sän neŋ neme yapmadı mı sän?
HASTA: (Biraz tüşünür, sonra) Evet, yaptı män.
DOKTOR: Ne yaptı sän?
HASTA: Arabacıyın aşagıya çekti män; beniŋ alta aldı män; polisler imdada kelinceye tegi tögdü män! [polisler imdada keldi öde tegi tögdü män!] [öd-e: zaman-a]
DOKTOR: ...
ÖMER SEYFETTİN
Bazı kelimeler, tegiştirildi; “mustarip: rahatsız”, “hâsılı: sonuçta”, “kadar: dek, tegi”, “müşteri: hasta” kibi. Cümleleriŋ yapılarda da bazı tegişimler yapıldı.
Ayrıca doktor, yazıyıŋ asılda “siz”li konuşyur. (Nezaket kurallarıya etki, biziŋ konu tügül.)
“Öd”: Zaman, an, vakit.
Türkçe-21 Biçimi: Türkçe-21 Sitesi
Karşıda tek kişi var, tiyelim. Mun kişi, neŋ grup üyesi olsun. Mun kişiye “siz”li hitap etilyir, tiyelim. Karşıdakı tek kişi ile äniŋ grup arkadaşları kast etilyir ése, sorun yok. “(Sen birge seniŋ grup arkadaşları olarak) siz, ne zaman toplantı yaptı séz” kibi.
Nezaket kuralları, burada konumuz tügül. Fakat,
Karşıdakı tek kişiye, tek kişi anlamda, “siz”li hitap etmek, tılbilimsil açıdan da mantıksıl açıdan da yanlış ése; nasıl olur da “saygı” belirtebilir?
Aman dikkat! “Grup”; Fransızca’dan kelmiş, asılda “groupe” émiş. Yanya “gurub → gurup → gurub-u” kelimesi var; Arabca’dan kelmiş, asılda “guru^b” émiş. [Arabca’da “p” sesi yok].
# Türkçe’yin ögrenmek-anlamak, bir mesele ése;
Türk Tılı’dakı yabancı kökenli sözcüklerin ögrenmek-anlamak, iki mesele...
Türkçe-21 Sitesi
