AĞIZLAR

aksanı bozuk yabancı ayıplanmaz, fiil çekimlerinde tutarsızlık, isteyerek aksanı bozuk konuşmayı beceri sanmak psikolojik rahatsızlık olabilir, Türkçe ağızlar, Türkçe lehçeler, Türkçe şiveler, yöresel ağızlarla konuşmak psikolojik rahatsızlık değildir

TÜRKÇE214 [02] AGIZLAR

AGIZLAR

İstanbul Agızı’dakı “(sen) yapmayacak mısın” sözcüküyün ele alalım. Çeşitli agızlarda mun sözcük, çeşitli şekillerde tuyulur, kib; “(sen) yapmayacaŋ mı” kibi. [bk. Not1]

İlkin “yapmayacak mısın” sözcükü (veya “çekimi”) üzeride turalım. Şimdi  “yap-ma-(y)acak mı-sın” sözcüküyüŋ bileşenlerin inceleyelim:

BİLEŞEN	AÇIKLAMAG
yap-	fiil kökü
-ma-	olumsuzluk eki
-(y)acak	kelcek zaman eki
mı-	soru eki (veya “soru hecesi”)
-sın	ikinci tekil kişi ek_zamiri

İkiyin “yapmayacaŋ mı” sözcüküyüŋ üzerde turalım. Şimdi “yap-ma-(y)aca-ŋ mı” sözcüküyüŋ bileşenlerin inceleyelim:

BİLEŞEN	AÇIKLAMAG
yap-	fiil kökü
-ma-	olumsuzluk eki
-(y)aca-	kelcek zaman eki
-ŋ	ikinci tekil kişi ek_zamiri
mı	soru eki (veya “soru hecesi”)

“Yapmayacaŋ mı” biçimide;

kelcek zaman ekiyiŋ sondakı “k” tüşmüş, ek “-(y)aca-” biçimiye tönüşmüş,
ikinci tekil kişi ek_zamiri “-ŋ” olmuş.

Peki mun agızlarda, mun tönüşümlerde tutarlılık var mı? Bakalım:

İstanbul Agızı’dakı “yap-ma-(y)acak-lar mı” çekimi, mun agızlarda da “Yap-ma-(y)acak-lar mı” şekilde ér. [“Yap-ma-(y)aca-lar mı” tügül] Yani mun agızlardakı “kelcek zaman eki” tönüşümleride tutarlılık yok.

İstanbul Agızı’dakı mesela “hasta mı-sın” çekimi, mun agızlarda da “hasta mı-sın” biçimde ér [veya “-sın → -sıŋ” tönüşümü ilen “hasta mı-sıŋ” olabilir]. Yani mun agızlardakı “ikinci tekil kişi ek_zamiri” tönüşümleride de tutarlılık yok. [“hasta mı-ŋ” tügül. (bk.Not2)]

Mun agızlarda, kendileriŋ içlerde tutarlılık bulunsa; mun agızların “Türkçe’de başka formlar” saymak mümkün olabilir édi belki. Ama tutarlılık bulunmayır, mundun mun agızların “Türkçe’de başka formlar” saymak mümkün olmaz.

---

İstanbul Agızı’da da turarsızlıklar körülür. Kib;

kelcek zaman çekimide “yap-ma-(y)acak mı-sın” olur kän
keçmiş zaman (-di’li keçmiş) çekimide “yap-ma-dı-n mı” olmag kibi.

---

O halde, Türk Tılları’dakı Agızlar ve Lehceler; Türkçe’yiŋ başka başka formlar tügül ér; Türkçe’yiŋ az-çok bozuk biçimler ér lär.

---

Not1:

“yap-ma-(y)acak mısın, yap-mı-(y)acak mısın, yap-ma-(y)cak mısın, yap-mı-(y)cak mısın”
“yap-ma-(y)aca-n mı, yap-mı-(y)aca-n mı, yap-ma-(y)ca-n mı, yap-mı-(y)ca-n mı”
“yap-ma-ca-n mı, yap-mı-ca-n mı”

“yap-ma-(y)acak mısıŋ, yap-mı-(y)acak mısıŋ, yap-ma-(y)cak mısıŋ, yap-mı-(y)cak mısıŋ”
“yap-ma-(y)aca-ŋ mı, yap-mı-(y)aca-ŋ mı, yap-ma-(y)ca-ŋ mı, yap-mı-(y)ca-ŋ mı”
“yap-ma-ca-ŋ mı, yap-mı-ca-ŋ mı”

# Türkçe-21 Biçimi’de; “yap-ma-cak mı sän” ér. Yanya üçüncü çokluk kişi için “yap-ma-cak mı lär” ér.

---

Not2:

Biziŋ incelemeglere köre; kib “hasta mı-sın” veya “hasta mı-sıŋ” anlamda; “hasta mı-ŋ” tiyen agız/şive yok. Fakat nadir de olsa, kib “hasta mı-ŋ” tiyen kişilere rastlayılabilir; munca söyleyişler, “toplumsal yanlışlardan tügül, bireysel yanlışlardan” ér ärinç.

# Türkçe-21 Biçimi’de; “hasta mı sän” ér.

---

Ses yapısı bozuk (bozuk aksanlı) bazı konuşmak biçimleri de var; “kâ^ndi, gâ^ldi, be^klânâ^n, ...” kibi.

Munlar, bu yazıyıŋ kapsama kirmez. Çünkü dünyada neŋ toplulukta, böyle agız-şive yok.

İsteyerek “bozuk aksanlı” konuşan bazı kişiler, “bozuk aksanlı” konuşmagın, beceri mi sanyır lär acaba?

· Sözlüklerden bak; “aksanı bozuk”.

---

Kendiyiŋ ana tıl (öz tıl) “Türkçe” olmayanlarıŋ “Türkçe”yin konuşmag biçimleri ile, mun yazıyıŋ ilgi yok.

# Kimiŋ ana tıl, Türkçe ér? Mun konuda bazen kuşku togabilyir. Yani bazı kendiyiŋ ana tıl Türkçe olmayanlar, bazı kendiyiŋ ana tıl Türkçe olanlardan, daha tüzgün Türkçe konuşyur.

---

Türkçe-21 Sitesi